Hoornse Gevelstenen en andere Huistekens

Gevelstenen in de binnenstad

Veermanskade 3

De gevelsteen met de tekst “In de pinas 1618” toont een zeevarend schip. Gegeven de tekst moeten wij aannemen dat de steenhouwer hier zijn eigen versie van het genoemde scheepstype heeft weergegeven. De naam pinas is oorspronkelijk afgeleid van het Latijnse pinacea navis = schip van pijnboomhout. De grove den is de Nederlands inheemse pijnboomsoort.

Men is het er nog steeds niet over eens hoe een pinas precies beschreven zou moeten worden, ook gezien de diverse meningen hierover onder kenners van de maritieme geschiedenis.

De pinas zou via hulk en karveel ontwikkeld zijn uit het koggeschip tot een in de zestiende en zeventiende eeuw algemene kleine koopvaarder met een vrij hoge boeg. De pinas zou echter ook een klein zeilschip kunnen zijn geweest dat oorspronkelijk afkomstig was uit het Middellandse Zeegebied en dat vervolgens in westelijk Europa verder was ontwikkeld tot een kleine driemaster. Alle pinasscheepstypen hadden een platte achterspiegel (achterplecht) met aanvankelijk weinig versieringen.
Als bewapende vrachtvaarder of oorlogsschip was het schip voorzien van één kanonsdek met vier tot zes stuks geschut.

De pinassen voeren op de Oostzeelanden (de Oostvaart) en de Middellandse Zeelanden (de Straat- en de Levantvaart). In de zeventiende eeuw was de pinas met het fluitschip het hoofdtype van de koopvaardijvloot van de Republiek. In gebruik was zij goedkoop daar zij slechts een kleine bemanning nodig had.

De afbeelding op de steen toont echter twee vierkantgetuigde masten, twee langsscheepsgetuigde masten en één sprietgetuigde mast. Voorts heeft het schip op de afbeelding een hoog opgewerkte spiegel en ten minste twee geschutsdekken, precies zoals een galjoen. Een hoog voorkasteel (verhoogde boegopbouw), eveneens een eigenschap van een galjoen, ontbreekt echter. Helaas toont de afbeelding ons dus geen duidelijk beeld van een pinas, maar een mengvorm van andere scheepstypen.
Misschien is gebrek aan kennis op maritiem gebied, of een overmaat aan fantasie van de steenhouwer de oorzaak geweest van deze weergave van een kruising tussen galjoen, retourschip en pinas. Een andere gevelsteen van dit pand toont een afbeelding van Venus, met het jaartal 1677. Zie voor verdere gegevens aangaande Fortuna, Afrodite en Venus Bijlage 22.

Veermanskade rond 1900