Meer dan een eeuw actief voor Hoorns erfgoed

Van HBS tot OSG West-Friesland

Korte geschiedenis

HBS Munstraat
Het eerste onderkomen van de HBS,
het VOC-gebouw, in de Muntstraat

 

HBS Munstraat
Voordeur Muntstraat in 1910

Al snel nadat in Nederland de Hogere Burgerschool haar intrede had gedaan, stichtte de gemeente Hoorn er een, in 1868. De HBS werd ondergebracht in het VOC-gebouw aan de Muntstraat. In 1908 nam het Rijk de school over. In hetzelfde jaar werd tot nieuwbouw besloten op een terrein aan de Draafsingel. De gestage groei van het leerlingental noopte in de jaren zestig (van de twintigste eeuw) tot een flinke uitbreiding. Die kreeg gestalte in een nieuwe vleugel, aan de Bontekoestraat. In 1967 werd deze officieel in gebruik genomen. Eind jaren tachtig was de school weer uit haar jasje gegroeid. Daarom werden op het terrein van de voormalige Rijks Middelbare Tuinbouwschool, aan de overkant van de Bontekoestraat, een bijgebouw en een sporthal neergezet. Bovendien onderging het hoofdgebouw een flinke opknapbeurt.

Dat de groei bleef voortduren, had te maken met onderwijskundige ontwikkelingen. In 1948 werd een gymnasium toegevoegd en in 1959 kwam de Middelbare Meisjes School erbij. In het kader van de Mammoetwet ontstond in 1968 de Rijks Scholengemeenschap West-Friesland (RSG). Tenslotte kreeg de school er in 1978 een mavo-afdeling bij. In 1991 droeg het Rijk de school aan de gemeente over en werd de naam Openbare Scholengemeenschap West-Friesland (OSG). Sinds 1994 maakt de school deel uit van het Atlas College.
Het monumentale gebouw aan de Johan Messchaertstraat is nog altijd een blikvanger.
Cultuur stond altijd hoog in het vaandel. Al snel na de oprichting van de HBS Hoorn is een vereniging opgericht die reünies organiseerde als er weer eens een jubileumjaar was. Dat waren grote happenings. De reünies werden steevast gecombineerd met leerlingenuitvoeringen van muziek en toneel.
Tot op de dag van vandaag komen oud-leerlingen en -docenten jaarlijks bij elkaar. En als er een reünie is, is de opkomst - van jong tot oud en zeer oud - groot. Op de reünie in 2008 was de toen 92-jarige Flip Zwaan aanwezig, als oudste oud-leerling.

De HBS in Nederland

De Hogere Burgerschool dateert van de tweede helft negentiende eeuw. Ze moest een brede, algemene opleiding zijn voor jongemannen uit de gezeten burgerij, gericht op functies en beroepen in handel en industrie, zowel in Nederland als in Nederlands Oost-Indië. Ook was de opleiding bedoeld als onderbouw van een aantal landbouwscholen. De schoolperiode was drie jaar, maar de intentie was om op enkele plaatsen in het land een vijfjarige variant te realiseren, als opmaat voor de Polytechnische School die in Delft gesticht zou worden.
Omdat het Rijk veel belang had bij het ontwikkelen van dit schooltype, richtte het - vanaf 1864 - in kleinere steden HBS'en op, waar het geld in de gemeentekas ervoor ontbrak. Gemeentelijke HBS'en kwamen er vooral in de grote steden. De eerste vijfjarige HBS stond in Den Haag (1865).
Vanaf 1871 werden ook meisjes toegelaten, zij het dat hiervoor tot 1906 toestemming van de minister nodig was. Na dit jaar kwamen er in grote steden ook aparte meisjes-HBS'en, vaak in samenhang met een Middelbare Meisjesschool (MMS).
Na 1909 werden veel HBS'en opgenomen in lycea. Daar was een gezamenlijke onderbouw, zodat de keuze tussen HBS en gymnasium en eventueel de Middelbare Meisjesschool kon worden uitgesteld.
In 1924 kreeg de opleiding twee richtingen: de A-richting, met de nadruk op economische vakken en moderne talen, en de B-richting, met een sterke wis- en natuurkundige component. De splitsing was na het derde jaar. Vanaf 1937 kon men ook met het HBS A-diploma naar de universiteit.

HBS Munstraat
Hoogere Burger School Hoorn, Johan Messchaertstraat 5 (ansicht uit 1910)

 

Auteur: Mirjam Scholten,
Aanvullingen: Sietse Postma
Illustraties: Gerard Zoet, Westfries Archief e.a..