Van Tussenschool tot Ireneschool 10

Tweede Wereldoorlog (1939-1945)

Mobilisatie

Met het oog op de dreigende situatie in Europa wordt het Nederlandse leger in augustus 1939 gemobiliseerd. Ook in Hoorn wordt een aantal bataljons gelegerd. Voor de huisvesting van deze soldaten worden per 1 september vrijwel alle scholen gevorderd.

Het blijkt moeilijk om vervangende lesruimten te vinden. De leerlingen van de drie openbare lagere scholen krijgen uiteindelijk onder meer les in enkele leegstaande huizen aan de Drieboomlaan. Het schoolgebouw in de Muntstraat wordt op 9 november 1939 weer vrijgegeven voor het onderwijs.

Vordering schoolgebouw

Na de capitulatie in mei 1940 vordert de Duitse bezetter geleidelijk de meeste schoolgebouwen. Het gebouw van Gemeenteschool No. 2 aan de Muntstraat wordt per 3 november 1942 in beslag genomen. De leerlingen wijken met hun onderwijzers uit naar verschillende lokaliteiten. Er wordt les gegeven in een gebouw van de Brede Kerkenraad aan de Arminiaanse Glop, in een lokaal van sportvereniging Horna in de voormalige kazerne aan de Veemarkt en in lokalen in de Grote Kerk aan het Kerkplein.

Op 20 september 1944 krijgt de gemeente weer de beschikking over het gebouw aan de Muntstraat. Het schaderapport dat de gemeentearchitect in oktober opmaakt, laat zien dat het gebouw is uitgewoond. Veel ramen zijn kapot, er zitten gaten in het dak, stucwerk is vernield, gordijnen zijn weg of gescheurd, de ketel van de centrale verwarming moet worden vervangen etc.

Pas in de loop van 1945, de precieze datum is niet bekend, kan het onderwijs in het gebouw worden hervat.

De voormalige kazerne aan de Veemarkt, eind jaren 20

Achtste leerjaar en vglo

In augustus 1942 besluit Rijkscommissaris Seyss-Inquart dat er een achtste leerjaar moest komen in het lager onderwijs. De leerplicht zal daarom worden verlengd tot en met het veertiende levensjaar. De Duitse autoriteiten willen dat de extra onderwijsruimte die hierdoor ontstaat, gevuld wordt met op het nationaalsocialistische gedachtegoed gefundeerd onderwijs. Dan blijkt echter dat het Nederlandse onderwijs zich in de praktijk nauwelijks laat sturen, zeker als het over levensbeschouwing en ideologie gaat.

Om deze tegenstand te omzeilen wil de bezetter dat het achtste leerjaar niet toegevoegd wordt aan de bestaande lagere scholen. In plaats daarvan willen de Duitse autoriteiten duizenden scholen voor ‘voortgezet gewoon lager onderwijs’ (vglo) oprichten, die een zevende en achtste leerjaar bieden, aansluitend aan de zesjarige lagere school. Op deze scholen voor vglo zou dan les gegeven moeten worden in Duits, gymnastiek, handarbeid, heemkunde en andere ideologische stokpaarden.

De Duitsers proberen gebruik te maken van de al lang in onderwijskringen levende wens de leerplicht te verlengen en een achtste leerjaar in te voeren. Voor de meeste kinderen is lager onderwijs eindonderwijs. Zeven jaar lager onderwijs is in de ogen van velen volstrekt onvoldoende om jonge mensen goed voor te bereiden op de maatschappij. De invoering van een achtste leerjaar stuit daarom binnen het onderwijs op zich niet op verzet, wel de manier waarop de bezetter daar invulling aan wil geven.

Waar de oprichting van een afzonderlijke school voor vglo niet mogelijk is, krijgen gemeenten en schoolbesturen voorlopig toestemming bestaande lagere scholen per 1 april 1943 uit te breiden met een zevende en achtste leerjaar. Als gevolg van de voor de Duitsers ongunstige ontwikkeling van de oorlog heeft de uitvoering van het plan aparte scholen voor vglo op te richten geen prioriteit meer.

Achtste leerjaar in Hoorn

Gemeenteschool No. 2 heeft al sinds ca. 1915 een zevende leerjaar, dat ook toegankelijk is voor leerlingen van School No. 1 en No. 2. Dat zevende leerjaar kent twee afdelingen. Er is een klas voor leerlingen die na de lagere school niet doorleren; dit is de ‘eindklas’. Daarnaast is er een ‘opleidingsklas’, die voorbereidt op de ulo of de hbs. Het ligt voor de hand dat het verplichte achtste leerjaar verbonden wordt aan de school in de Muntstraat. In het leerlingenregister uit deze periode wordt met ingang van het schooljaar 1943-1944 dan ook voor het eerst melding gemakt van een achtste leerjaar.

Dagblad voor Noord-Holland, 6 juli 1942