Route stille tocht

1. Afscheid

De route begint op het voorplein van de nieuwe schouwburg Het Park aan de Westerdijk nabij het Breed. Hier staat als 1e markering een geketende hand in brons op een sokkel gemetseld van basaltblokken. De hand beeldt "afscheid" uit; een laatste groet aan het leven, maar ook een roep om hulp.
Zo is de route op nog drie plaatsen gemarkeerd en steken steeds andere handen als het ware omhoog uit de grond. Ze zijn het werk van oud-verzetsvrouw en beeldend kunstenares Truus Menger ². Ze waarschuwen tegen onrecht en oorlog. Om vrede, vrijheid en mensenrechten te waarborgen is waakzaamheid geboden.

(hier foto 001 of 002) . Deze eerste hand is op 4 mei 1990 onthuld door mevrouw Jonker, de weduwe van een van de gefusilleerden, in aanwezigheid van kinderen en kleinkinderen . (zie ook 5. gedenken)

De Hoornse dichteres en vriendin van Truus Menger, Margreet van Hoorn, heeft bij iedere hand een vers geschreven, in dit geval:

 

2. Woede

 

3. Wanhoop

 

4. Steun

 

5. Gedenken

Op 26 april 1947 is onder grote belangstelling het gedenkteken onthuld door Mw. Jonker, de echtgenote van een van de gefusilleerden samen met haar dochter. De aanvankelijke plaat met namen is later vervangen door een hardstenen exemplaar, waarop te lezen staat:

De vijf zijn na de oorlog in een gezamenlijk graf begraven op de Eerebegraafplaats te Bloemendaal, waarover een boek is verschenen dat o.a. van deze vijf een korte levensbeschrijving bevat en wat zij in het verzet hebben gedaan

 

** De Stille Tocht eindigt hier.
Voor meer oorlogsgedenktekens zie de Wandeling '40 - '45

 

Noten
1) Waarom vond deze eliminatie, zoals dat toen heette, plaats? In antwoord op verwijten die na de oorlog opklonken over het risico van represailles als gevolg van dergelijke acties, die in het laatste oorlogsjaar overigens op tal van plaatsen in bezet gebied voorkwamen, heeft de West-Friese oud-verzetsman Ab Vortman het volgende opgetekend: '(Neem bijvoorbeeld de eliminatie) van de SS Rottenführer George Herlee (...) De KP Hoorn had van de gewestelijke LO-leider (LO = Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers) de opdracht gekregen deze zeer gevaarlijke landverrader te elimineren. Het zou te ver voeren hier alle vergeefse pogingen om dit heerschap te pakken te krijgen, te vertellen. (...) In geheel Noord-Holland lag alles wat KP was op de loer. Maanden lang. (...) (We) wisten dat hij bezig was met een onderzoek naar de illegale pers in West-Friesland. Verschillende huiszoekingen werden door hem verricht. Hij zocht in de goede richting. Op 30 december 1944 het zoveelste bericht: (hij) is in de stad. (...) ...deze persoon die reeds velen van 'ons' onschadelijk heeft gemaakt en thans reeds weer met nieuwe namen rondloopt (...) ... was de dood van deze man gerechtvaardigd? Ja, als men denkt aan de slachtoffers die hij maakte. ... '
(bron: Leiker, 1983, p. 16 -17)

Het was inderdaad zo dat de Duitse Sicherheitsdienst (SD) aanslagen of liquidaties door het verzet met strenge represailles beantwoordde. Lou de Jong vermeldt dat in het laatste oorlogsjaar veel mensen die waren opgepakt als verdachte van verzetsdaden niet eens meer werden berecht maar na verhoor als 'Todeskandidaten' in hechtenis werden vastgehouden en van het ene moment op het andere, vaak met een aantal tegelijk, uit de gevangenis konden worden gehaald om als vergelding voor een aanslag of eliminatie in het openbaar en onder de ogen van daartoe gedwongen toeschouwers te worden geëxecuteerd. De Jong: 'Het is (...) waarschijnlijk dat de(ze) SD-terreur alleen al in Noord-Holland en Utrecht een kleine vijfhonderd mensenlevens heeft gevergd.'
(bron: De Jong, 1981, deel 10b, p. 374)


2) Truus Menger ontwierp de "handjes" ter nagedachtenis aan de fusillade in 1945. Het verzetsmonument in de vorm van vier bronzen handen is een toevoeging uit 1990 aan het verzetsmonument uit 1947 aan de Grote Kerk. Het plan hiertoe was afkomstig van het Comité 40-45 Hoorn en dateert van begin 1987. De vier handen kostten samen vijftigduizend gulden. Dit bedrag is via de 1988 opgerichte Stichting Hoorns Verzetsmonument verkregen door subsidie en door inzameling bij de Hoornse bevolking en het Hoornse bedrijfsleven. Het Comité heeft verschillende kunstenaars uitgenodigd voor ideeën over een routemarkering. De vier bronzen handden van Truus Menger zijn uitgekozen omdat deze ongeveer net zo duur zouden zijn als een nieuw standbeeld. Bovendien vond het Comité dat het kunstwerk zoveel emotie uitstraalt dat uitleg nauwelijks nodig is. De Grootebroekse kunstenares heeft getracht zich in te leven in het gevoel dat de gijzelaars gehad moeten hebben tijdens hun laatste tocht.
Het Comité 40-45 Hoorn wil met dit later toegevoegde monument niet alleen terugkijken naar de laatste tocht van de vijf verzetsmensen. Het hoopt, dat de beeldengroep ook iets zegt over de toekomst. De laatste ineen geslagen handen kunnen gezien worden als een symbool voor de strijd tegen de hernieuwde opkomst van fascisme en racisme.


3) Pieter Starreveld geboren 5 mei 1911 te Koog aan de Zaan; overleden in 1989 in Amersfoort.
Hij genoot zijn opleiding aan de Kunstnijverheidschool, Rijksacademie in Amsterdam. Hij was beeldhouwer, medailleur, emailleur, graficus en glaskunstenaar.
Materiaal/Techniek: pentekeningen, brons kalksteen, hout, marmer, gieten en glas in lood.
Onderwerpen: menselijke figuren, dierfiguren, portretten en vrouwen. Toepassingen: glazen schalen. Stijl: figuratief. (Bron: P.M.J. Jacobs: Beeldend Nederland)