Lezingen (archief)
De proefkolonie Veenhuizen door Wil Schackmann.
01-03-2010
De proefkolonie Veenhuizen door Wil Schackmann.
Hij belicht het wel en wee met speciaal aandacht voor mensen uit Hoorn.
De Maatschappij van Weldadigheid was een particuliere organisatie in de 19e eeuw die armoedige gezinnen, veelal uit de grote steden, wilde helpen om een eigen bestaan op te bouwen als boer. De Maatschappij moet niet worden verward met de Maatschappij van Welstand.
In 1818 werd de Maatschappij van Weldadigheid opgericht door generaal Johannes van den Bosch die de armoedige gezinnen na de Franse overheersing wilde helpen. Van den Bosch kocht in Drenthe woeste grond aan zodat de armen deze konden ontginnen. Het Huis Westerbeek op het landgoed Westerbeeksloot in het huidige Frederiksoord, werd het bestuurlijk centrum van de Maatschappij van Weldadigheid. Oktober 1818 arriveerden de eerste kolonisten, waaronder enkelen door Hoorn gezonden, in Frederiksoord. De jaren erna werden Willemsoord en Wilhelminaoord opgericht, alles bij elkaar zo'n 440 kleine hoeves met elk een lapje land eromheen.
Wil Schackmann schreef over die beginperiode het boek De proefkolonie, waarin hij dankzij het geweldige archief van de Maatschappij van Weldadigheid heel 'dicht' bij alle betrokkenen weet te komen. ´Het komt niet vaak voor,' schreef het Historisch Nieuwsblad, 'dat een historicus het leven van gewone mensen uit de tijd voor de twintigste eeuw kan beschrijven. Daarom is Schackmanns boek buitengewoon waardevol.´
Op 1 maart vertelt hij over de 'subcommissie van weldadigheid Hoorn' die de plaatselijke steun voor het experiment organiseerde, maar die een uiterst woelig bestaan kende. En hij beschrijft het leven en de gebeurtenissen in deze zogenaamde 'vrije koloniën' aan de hand van verhalen over kolonisten uit het arrondissement Hoorn. Over kolonist Pieter Arends die door de directie 'een grote domme luyaard' genoemd wordt, kolonist Klaas Visser die klaagt dat hij door 'mijn vele en alle nog jonge kinderen' te veel handenbindertjes in huis heeft om zijn landje goed te bebouwen, Weijnand de Vos uit Hoorn die het er blijkbaar niet bevalt en Johannes Kieven uit Hoorn die het er blijkbaar zo goed bevalt dat er tot diep in de 20e eeuw nog Kievens in Frederiksoord wonen. Maar ook... een maatschappelijk diep gevallen Hoornse apotheker die zijn laatste, trieste jaren in de kolonie slijt.
Vanaf 1822 bouwde de Maatschappij van Weldadigheid ook grote gestichten, eerst de Ommerschans bij Ommen in Overijssel en daarna te Veenhuizen, waarheen ook mensen uit Hoorn (weeskinderen, bedelaars, arbeidersgezinnen) vertrokken. Schackmann vertelt ook over de verstrekkende gevolgen voor het bedelaarsgesticht op het Oostereiland in Hoorn. Dat stribbelt furieus tegen, maar wordt uiteindelijk opgeheven.
Een avond met én verhalen én informatie.
Onder de Boompjes 21 in Hoorn.
Aanvang 20.00 uur.
De toegang bedraagt € 3,50, voor leden van Oud Hoorn € 2,50. Kaarten kunnen worden afgehaald in ons verenigingsgebouw op dinsdag en donderdag van 10.00 tot 16.00 uur en zaterdag tussen 10.00 en 14.00 uur. Telefonisch reserveren onder nummer 0229-273570.
